De vorige keer dat ik op de boerderij van de familie Mansholt in Vierhuizen was, werd de Rumba gerooid. De Rumba is, naast swingende dans en muziek, een van de twee pootaardappelensoorten die ik besloten heb, te volgen: vanaf de rooi op het Hogeland tot en met de poot ergens op een akker in een ander land op deze wereld. Het leek mij, in overleg met het aardappelhandelshuis waar Mansholt de aardappelen aan levert, verstandig om op twee aardappelsoorten te wedden. Daarom had ik naast de Rumba ook de Jelly in het vizier. Inmiddels is -na verschillende controles- duidelijk geworden dat de Rumba ‘vrij’ is om de wijde wereld in te gaan. Witte rook. Groen licht. Tenminste: met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. En daarom heb ik besloten om de Jelly als potentieel ‘volgobject’, voorlopig links te laten liggen.
Jochem Mansholt bij de Rumba. Oktober 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
Rumba
De Rumba is een pootaardappel die geteeld wordt om chips van te maken en wordt steeds vaker geëxporteerd naar landen met een opkomende economie. Want wanneer de economie groeit, stijgt ook de vraag naar chips en frietjes, zo heb ik me laten vertellen. Daarbij komt dat een aardappelplant weinig water nodig heeft om te groeien, maar wel heel voedzaam is. Een land waar de Rumba het bijvoorbeeld goed doet, is Tanzania.
Rumba voor de Rooi. Vierhuizen September 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
De aardappelkeurmeester
Afgelopen vrijdag bracht ik weer een bezoekje aan de boerderij van Mansholt. Ik wilde weten hoe de Rumba er bij lag en vooral ook of de Rumba ‘export waardig’ is bevonden. De aardappel werd na de rooi in september, gekist en gekoeld en ligt nu te wachten op aflevering. In de koffiekamer trof ik naast landbouwer Jochem Mansholt, ook aardappelkeurmeester Hendrik Gils aan die net op het punt stond een partij pootgoed te keuren en die me daar wel iets over wilde vertellen.
Hendrik Gils, aardappelkeurmeester. Oktober 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
Hendrik Gils is werkzaam bij het NAK, de Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor Zaaizaad en Pootgoed van Landbouwgewassen. Hij heeft rayon Noord-Groningen onder zijn hoede en verricht bij zo’n 26 aardappeltelers keuringen. Het hele jaar rond, want al tijdens de groei worden de aardappels in het veld gekeurd. Vervolgens gaat er een monster naar het laboratorium van het NAK in Emmeloord en ook tijdens het ‘afleveringsklaar maken’ inspecteert een aardappelkeurmeester het pootgoed meerdere keren.
We gaan de schuur in. Vandaag keurt Gils een partij die binnenkort afgeleverd zal worden. Jochem Mansholt overhandigt de keurmeester een dichtgenaaide zak aardappelen. Gils pakt zijn mes en snijdt de zak weer open. Hij strooit de aardappelen op de keurtafel en verspreidt ze met zijn handen om zo goed zicht te krijgen op de keuringssituatie. Dan steekt hij een thermometer in een van de aardappelen om de temperatuur te meten. De grootte wordt bekeken. Met behulp van een speciaal ‘aardappelmeetinstrumentje’ constateert Gils dat de maat voldoet aan de vastgestelde onder- en bovenmaat. Dan inspecteert hij de vorm en structuur. De knollen mogen niet te dik zijn en in een partij van 50 kilo mogen maar zes beschadigde aardappelen zitten. Hij kijkt aandachtig naar symptonen van eventuele ziekten waarbij hij de criteria van het land waar de aardappel straks naar toe gaat, nauwlettend in de gaten houdt. Hendrik Gils haalt een sticker te voorschijn. De aardappels hebben zijn test met succes doorstaan. Een tweede zak volgt en doorstaat de test ook. Van een partij van 25 ton worden in totaal vijf zakken bekeken. ‘Zo’n grondige keuring is noodzakelijk’, zegt Gils. ‘Een aardappelplant is namelijk heel gevoelig voor ziekte.’
Hendrik Gils meet de grootte van de aardappel. Vierhuizen. Oktober 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
Certificering NAK. Vierhuizen. Oktober 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
De Rumba is vrij, het avontuur lonkt
Met Jochem Mansholt loop ik naar de koelruimte waar de Rumba ligt te wachten op levering. Jochem is de vijfde generatie Mansholt die op de boerderij werkzaam is. Zijn familie begon het bedrijf in 1876 en bouwde de boerderij in de Westpolder eigenhandig op. “Ja dat is mooi om te zien. En daar ben ik ook trots op. Dat we het bedrijf met elkaar tot zo’n omvang hebben weten te brengen.”, zegt Jochem.
Hij komt uit een familie van veredelaars. Veredelen betekent een beter ras krijgen dan het bestaande. Met nieuwe eigenschappen. Noodzakelijk, omdat de omstandigheden waarin de aardappel groeit, door de jaren heen veranderen. “Door al die veranderingen moet je daar ook met je rassen op anticiperen.”, vertelt hij. “Maar het gaat natuurlijk ook over opbrengst, bewaarbaarheid en restitentie tegen ziekten en plagen. Dat zijn allemaal zaken waar wij als veredelaar mee bezig zijn om een beter ras te kweken. Op zich nog best lastig want je heb niet zomaar een nieuw ras in 1 jaar. Dus je moet eigenlijk al tien jaar vooruitkijken om te zien hoe het dan is. Voor je een officieel ras hebt, ben je ongeveer zes jaar verder. En dan ben je er nog niet helemaal. Ook de aardappel- en frietverwerkers moeten er iets in zien.”
De Rumba ‘ingekist’. Vierhuizen. Oktober 2018. Boeren op het Hogeland – Ingrid Oyevaar
In de nieuwe bewaarloods waar we staan te praten, ligt de Rumba te wachten op een nieuw avontuur. “Het was behoorlijk droog dit jaar ook in Noord-Groningen”, zegt Jochem. Maar de Rumba heeft het groeiseizoen goed doorstaan. “De plant stond op relatieve zware grond en heeft weinig problemen gehad.” De uitslagen van het laboratorium in Emmeloord zijn inmiddels ook binnen. De Rumba is vrijgegeven en kan -in principe- de wijde wereld in. Wel volgt -net zoals bij de partij van vandaag- nog een uitgebreide controle voor aflevering, natuurlijk. En alhoewel de familie van doorgewinterde aardappelveredelaars haar Pappenheimers inmiddels wel kent, blijft dat een belangrijk moment. In de natuur heb je het immers niet voor het zeggen.
Volgende week vinden de ‘The Open Days” plaats. Dit evenement in Emmeloord wordt georganiseerd door een aantal aardappelhandelshuizen die telers van over de hele wereld uitnodigen om naar alle soorten aardappels te komen kijken en zaken te doen. De Rumba ligt er dan ook. Vanzelfsprekend ga ik er even een kijkje nemen bij Europlant, het aardappelhandelshuis waar Mansholt aardappelen aan levert. En in wiens lot, de Rumba ligt. De ‘Reis met de Aardappel’ wordt vervolgd.
